Gdy napisałam na Fb, abyście nie używali podłogi winylowej w sypialni i w pokoju dziecka, dostałam wiele zapytań o skład podłóg winylowych i prośby o bardziej szczegółowe informacje.

Istotne jest to, że instalując w domu podłogi winylowe – instalujemy w swojej przestrzeni materiał, który każdego dnia wydziela substancje mające wpływ na zdrowie, szczególnie na układ hormonalny dzieci i kobiet w ciąży.

Winyl, który stał się popularnym materiałem wykończeniowym ze względu na swoją atrakcyjną cenę i łatwość montażu, skrywa jednak wiele zagrożeń zdrowotnych i ekologicznych, które zbyt często są pomijane w reklamach. Choć producenci chętnie chwalą się atestami i certyfikatami, rzeczywistość często wygląda inaczej, szczególnie w kontekście zdrowia.

Substancje uwalniane z materiałów wykończeniowych stają się składnikiem powietrza, którym oddychamy. Związki te znajdują się w dużym stężeniu bezpośrednio przy podłodze. To właśnie dzieci mają z nimi najwięcej kontaktów, a z dłoni i zabawek mogą trafiać wprost do układu pokarmowego.

Podłogi winylowe – skład, rodzaje, poziom bezpieczeństwa – PCW (PVC)

Podłogi winylowe znamy w postaci paneli podłogowych, płytek, rozwijane z rolki. Reklamy opisują je jako kolorowe, łatwe w ułożeniu, miłe w dotyku, wyciszające, a przede wszystkim tanie. Ich główny składnik to polichlorek winylu (PCW, ang. PVC). I właśnie to, że winyl składa się z winylu, powoduje, że może negatywnie wpływać na zdrowie, szczególnie dzieci i kobiet w ciąży. Podłogi winylowe mają właściwości, których nie możemy ignorować.

Polichlorek winylu (winyl) jest jednym z najbardziej szkodliwych materiałów w naszym otoczeniu, mieszaniną wielu toksycznych związków z chlorem na czele (chlor jest niezbędny do produkcji PCW).

W powietrzu nad wykładziną z PCW zidentyfikowano 60 szkodliwych substancji chemicznych, z których niektóre są łatwo wchłaniane przez skórę.

Czyste PCW jest twarde i kruche. Żeby zrobić z niego wykładzinę czy panele, potrzebuje zmiękczaczy. Najczęściej stosowane zmiękczacze to ftalany. W badaniach stwierdzono, że ftalany są substancjami zaburzającymi gospodarkę hormonalną, mogą zakłócać rozwój, zdrowie reprodukcyjne, metabolizm, nastrój, układ nerwowy. Dodawane są także pigmenty (związki ołowiu i kadmu), związki antystatyczne, modyfikatory, rozjaśniacze optyczne, stabilizatory.

Ponieważ dodatki te są łatwopalne, niezbędne są retardanty przeciwzapalne. Te z kolei wzmagają wydzielanie dymu, więc potrzebne są środki przeciwdymne. Tak duża liczba domieszek przyciąga bakterie i powoduje konieczność dodawania biocydów. Większość tych związków, a także resztki rakotwórczego chlorku winylu, mają tendencję do uwalniania się z tworzywa. Wiele z nich powoduje raka, alergie, zmiany genetyczne i hormonalne.

Podłogi winylowe a dzieci

Z powodu tych wszystkich szkodliwych substancji, winyl może być szczególnie niebezpieczny dla dzieci oraz kobiet w ciąży. Dzieci, które spędzają dużo czasu na podłodze, są najbardziej narażone na kontakt z tymi toksynami, ponieważ substancje te osiadają nisko przy podłodze i mogą być łatwo wchłaniane przez ich organizmy.

Podłogi winylowe – sposób badania i dopuszczania produktów do sprzedaży

Badania dopuszczające dany produkt do użycia przeprowadzane są w warunkach laboratoryjnych, w temperaturze maksymalnie 23°C. W takiej temperaturze panele samoistnie wydzielają stosunkowo niewiele LZO (Lotnych Związków Organicznych). Wyższa temperatura, jaką często mamy w domu latem, znacznie zwiększa ilość substancji lotnych w powietrzu.

Nawet jeśli producent deklaruje, że jego wykładzina winylowa nie zawiera formaldehydu, to należy to czytać ze zrozumieniem. Formaldehyd jest bardziej powszechny w podłogach laminowanych, gdzie znajduje się w kleju i żywicy. W podłogach winylowych jego poziomy są zazwyczaj niższe, ale istotne są również składniki kleju, którym wykładzina winylowa jest mocowana do podłoża.

„Luksusowe Płytki Winylowe” / Luxury Vinyl Tiles (LVT) – czy warto?

Nawet jeśli płytka winylowa jest reklamowana jako zawierająca kompozyt z tworzywa sztucznego (WPC), nadal nie jest wykonana z prawdziwego drewna. Luksusowa płytka winylowa składa się głównie z polichlorku winylu (PVC). Nawet jeśli płytka winylowa nazywa się „orzechowa podłogowa winylowa” i wygląda na powierzchni jak drewno, nie jest to drewno. Producenci używają starannie sformułowanych zwrotów, takich jak „przyjazne środowisku”, „inspirowane naturą”, używają nazw konkretnych gatunków drewna. To wciąż głównie PVC.

Ftalany – gdzie się znajdują?

Ftalany są powszechnie stosowane jako zmiękczacze w produkcji PCW (polichlorku winylu), głównego składnika podłóg winylowych. Choć wiele rodzajów ftalanów zostało zakazanych w produkcji zabawek dla dzieci ze względu na ich szkodliwy wpływ na gospodarkę hormonalną, nie ma podobnych regulacji dotyczących ich obecności w produktach podłogowych.

To oznacza, że nawet jeśli dbasz o bezpieczeństwo zabawek Twojego dziecka, to podłoga, po której stawia swoje pierwsze kroki, może być pełna tych samych niebezpiecznych substancji.

Pożary i toksyczne gazy

Podczas pożaru podłogi winylowe stają się szczególnie niebezpieczne. Już w temperaturze 120°C PCW zaczyna wydzielać chlorowodór (HCl) oraz dioksyny i furany (PCDD i PCDF), które są jednymi z najbardziej toksycznych substancji chemicznych znanych ludzkości. Szczególnie groźna jest 2,3,7,8-tetrachloro-dibenzodioksyna, która jest 10 000 razy bardziej toksyczna od cyjanku potasu.

Polskie przepisy budowlane zabraniają stosowania materiałów silnie dymiących i trujących podczas pożaru. Niestety producenci często koncentrują się na certyfikatach dotyczących niepalności, pomijając kwestie emisji toksycznych gazów.

Testy i certyfikaty – na co naprawdę zwracać uwagę?

Choć wiele produktów ma atesty potwierdzające ich bezpieczeństwo, warto zastanowić się, jakie badania faktycznie zostały przeprowadzone. Na przykład program FloorScore bada ilość lotnych związków organicznych (LZO) w powietrzu nad podłogą, ale nie uwzględnia poziomu ftalanów. Z kolei program Greenguard, zwłaszcza na poziomie Gold, przeznaczony dla szkół i dzieci, bada również obecność ftalanów, co czyni go jednym z najsurowszych testów emisji LZO.

Podłogi winylowe a ekologia

Podłogi winylowe mają także poważne konsekwencje ekologiczne. PCW nie ulega biodegradacji i nie nadaje się do recyklingu. Na wysypiskach stopniowo uwalniają się z nich toksyczne substancje, które przenikają do gleby i wód gruntowych. Spalanie PCW to jeszcze gorsze rozwiązanie – spalenie jednego kilograma PCW emituje 50 mikrogramów dioksyn, co ma poważny wpływ na środowisko.

Zakaz stosowania PCW obowiązuje w wielu europejskich krajach, takich jak Niemcy, Holandia, Szwecja, Luksemburg oraz w sześciu stanach Austrii, w tym w Wiedniu.

Greenpeace od lat 70-tych prowadzi kampanię na rzecz zakazu produkcji związków chloru, w tym PCW.

Alternatywy dla podłóg winylowych

Alternatywy dla podłóg winylowych:

• Naturalne linoleum – ciepłe w dotyku, wykonane z oleju lnianego, który jest naturalnym i trwałym materiałem; przy okazji izoluje akustycznie, wycisza kroki.
• Marmoleum – rodzaj linoleum, który charakteryzuje się dużą wytrzymałością.
• Drewno liściaste – klasyczne i trwałe rozwiązanie, które można odnawiać; przy czym ważne jest wykończenie podłogi drewnianej, również w postaci warstwowych paneli – olej i olejowosk będzie lepszym rozwiązaniem pod względem zdrowia niż lakier.
• Płytki ceramiczne (gres) – odporne na wilgoć i łatwe w utrzymaniu czystości; to przy tym najlepszy materiał do zastosowania na ogrzewanie podłogowe.
• Korek – naturalny, ekologiczny materiał, który doskonale izoluje termicznie i akustycznie.

Uważaj na PCW z recyklingu

Choć recykling jest ogólnie dobrą praktyką, w przypadku podłóg winylowych z materiałów pochodzących z recyklingu może to przynieść więcej szkody niż pożytku. Starsze normy produkcji PCW mogły dopuszczać wyższy poziom niebezpiecznych substancji, takich jak formaldehyd, arsen czy stabilizatory oparte na ołowiu.

Co robić, jeśli już mam podłogę winylową?

Mając w domu podłogę winylową, możemy:

• Często wietrzyć pomieszczenie.
• Utrzymywać temperaturę do 21°C, aby ograniczyć emisję LZO.
• Położyć na podłodze dywan z naturalnych materiałów, takich jak bawełna czy wełna.
• Regularnie odkurzać i oczyszczać powietrze oczyszczaczem z filtrem HEPA.

Nie mamy wpływu na materiały używane w miejscach publicznych, takich jak szkoły czy biura, to nasz dom jest miejscem, gdzie możemy dokonywać świadomych wyborów, mających realny wpływ na zdrowie najbliższych nam osób.